Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh

1. Xây dựng Đảng - Quy luật tồn tại và phát triển của Đảng

      Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng trong toàn bộ di sản tư tưởng của Người. Người liên tục đề cập đến vấn đề xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hình thành một hệ thống các luận điểm mang tính nhất quán.

     Một là, xây dựng Đảng là một nhiệm vụ tất yếu, thường xuyên  để Đảng hoàn thành vai trò chiến sĩ tiên phong trước giai cấp, dân tộc và nhân dân. Xây dựng Đảng được Hồ Chí Minh đặt ra như một nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài.

    - Khi cách mạng gặp khó  khăn, xây dựng Đảng để cán bộ, đảng viên củng cố lập trường quan điểm, bình tĩnh, sáng suốt, không tỏ ra bị động, lúng túng, bi quan.

     - Khi cách mạng trên  đà thắng lợi, xây dựng Đảng để xây dựng những quan điểm, tư tưởng cách mạng khoa học, ngăn ngừa chủ  quan tự mãn, lạc quan tếu và rơi vào căn bệnh “kiêu ngạo cộng sản” - theo cách nói của V.I. Lênin.

     Do đó, theo Hồ chí  Minh xây dựng Đảng không phải là khi Đảng có  gì đột biến hay trong Đảng “có vấn đề nổi cộm” mới cần đến một giải pháp tình thế mà là nhiệm vụ thường xuyên và  liên tục trong quá trình lãnh đạo của Đảng.

     Hai là, Hồ Chí Minh quan niệm, xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn liền với sự tồn tại của Đảng; còn Đảng, còn hoạt động, còn cần phải tổ chức xây dựng, chỉnh đốn.

     Ba là, Hồ Chí  Minh lý giải hết sức thuyết phục về tính tất yếu khách quan của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng dựa trên các căn cứ sau:

     - Xây dựng, chỉnh đốn Đảng bị chế định bởi quá trình phát triển liên tục của sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo.

     + Đảng lãnh đạo giai cấp và nhân dân đánh đổ đế quốc, phong kiến, xây dựng chế độ dân chủ mới, tạo  điều kiện tiến dần lên chủ nghĩa xã hội nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng con người.

     + Sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo là một quá trình, bao gồm nhiều thời kỳ, nhiều giai đoạn; mỗi thời kỳ, giai đoạn có những mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể và những yêu cầu riêng.

     Trước những diễn biến của điều kiện khách quan, bản thân Đảng phải tự chỉnh đốn, tự đổi mới để vươn lên làm tròn trọng trách trước giai cấp và dân tộc.

     + Mỗi khi cách mạng chuyển giai đoạn, bắt đầu triển khai thực hiện nhiệm vụ  mới, Hồ Chí Minh bao giờ cũng chủ trương trước hết phải xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Chủ trương đó vừa khẳng định đúng vị trí, vai trò lãnh đạo của Đảng, vừa thể hiện khả năng nhạy bén làm chủ thời cuộc của người đứng đầu tổ chức Đảng.

     - Đối với toàn Đảng, Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ:

     + Đảng sống trong xã hội, là một bộ phận hợp thành cơ cấu của xã hội; mỗi cán bộ, đảng viên đều chịu  ảnh hưởng, tác động của môi trường xã hội, các quan hệ xã hội, cả cái tốt và cái xấu, cái tích cực và cái tiêu cực, lạc hậu. Dó  đó, mỗi cán bộ, đảng viên phải thường xuyên rèn luyện; Đảng phải thường xuyên chú ý đến việc chỉnh đốn Đảng.

     + Trong hoàn cảnh xã  hội thuộc địa nửa phong kiến, kinh tế nông nghiệp là chủ yếu, trình độ sản xuất lạc hậu mà  tiến dần lên chủ nghĩa xã hội như ở  nước ta, việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng càng phải được chú ý quan tâm đặc biệt.

      - Xây dựng, chỉnh đốn Đảng là cơ hội để mỗi cán bộ, đảng viên tự rèn luyện, giáo dục và tu dưỡng tốt hơn, hoàn thành các nhiệm vụ mà Đảng và  nhân dân giao phó, đặc biệt là giữ được các phẩm chất đạo đức cách mạng tiêu biểu.

     + Xây dựng, chỉnh đốn Đảng là làm cho mỗi cán bộ, đảng viên hiểu rõ, hiểu đúng và thực hành tốt quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng. Mặt khác, giúp cho cán bộ, đảng viên phải nhìn lại mình, phát huy mặt tốt, loại bỏ mặt xấu vốn có trong mỗi con người.

     Theo Hồ Chí Minh, cán bộ, đảng viên không phải là thần thánh, họ là con người. Đã là con người thì ai cũng có hai mặt tốt - xấu, thiện - ác thường xuyên đấu tranh với nhau. Trong điều kiện môi trường tốt, nếu cán bộ, đảng viên nỗ lực tu dưỡng, phấn đấu, rèn luyện thì mặt tốt, mặt thiện sẽ nổi lên, đẩy lùi mặt ác, mặt xấu. Từ đó, họ sẽ trở thành người tốt, làm gương cho quần chúng, có ích cho Đảng, cho cách mạng. Ngược lại, trong một môi trường xã hội không lành mạnh, đầy rẫy sự dối trá, lừa lọc, nếu cán bộ, đảng viên buông thả, thiếu ý chí phấn đấu thì mặt ác, mặt xấu sẽ nổi lên chi phối, kiềm chế mặt tốt, mặt thiện và lúc đó, họ trở thành người bị tha hóa, biến chất, có hại cho Đảng, cho nhân dân, thậm chí trở thành tội phạm.

     + Để mỗi cán bộ,  đảng viên luôn giữ trọn phẩm chất tốt đẹp của mình, giác ngộ lý tưởng cách mạng, vững vàng về mọi mặt trong mọi điều kiện, môi trường xã hội khác nhau thì cùng với sự tự  giác rèn luyện, phấn đấu, họ cần đến sự giúp đỡ, kiểm soát, quản lý từ phía Đảng. Do đó, xây dựng, chỉnh đốn Đảng đòi hỏi phải thắt chặt công tác kiểm tra, quản lý cán bộ, đảng viên. Nếu buông lỏng kiểm soát, quản lý thì rất dễ làm cho một bộ phận cán bộ, đảng viên bị thoái hóa, biến chất về đạo đức và lối sống, dẫn đến tha hóa cả về chính trị.

     - Xây dựng, chỉnh đốn Đảng lại được Hồ Chí Minh coi là công việc càng phải tiến hành thường xuyên hơn trong điều kiện Đảng trở thành Đảng cầm quyền.

    + Hồ Chí Minh đã nhận thấy rõ tính hai mặt vốn có của quyền lực: một mặt, quyền lực có sức mạnh to lớn để cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới nếu biết sử dụng đúng; mặt khác, quyền lực cũng có sức phá hoại ghê gớm nếu người nắm quyền lực bị thoái hóa, biến chất, đi vào con đường ham muốn quyền lực, chạy theo quyền lực, tranh giành quyền lực, lợi dụng quyền lực để lạm quyền, lộng quyền, đặc quyền, đặc lợi, biến quyền lực của nhân dân thành đặc quyền của các nhân,… Vì vậy, Đảng phải đặc biệt quan tâm đến việc chỉnh đốn và đổi mới để hạn chế, ngăn chặn, đẩy lùi và tẩy trừ mọi tệ nạn do thoái hóa biến chất gây ra trong điều kiện Đảng lãnh đạo chính quyền nhà nước.

     + Hồ Chí Minh với tư tưởng biện chứng sâu sắc đã nhận thức  đúng sự tác động qua lại giữa môi trường xã  hội và vai trò lãnh đạo của Đảng, đặc điểm phát triển tâm lý, nhân cách của cán bộ, đảng viên. Người đã đi đến một nhận định mang tính triết lý và thực tiễn sâu sắc, có giá trị phổ quát trong vấn đề xây dựng, đổi mới, chỉnh đốn Đảng: “Một dân tộc, một Đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”.

     Đây là một nhận định mang tính chất chân lý, nó phản ánh đúng thực tiễn và đã được thực tiễn Việt Nam và nhiều nơi trên thế giới kiểm nghiệm. Nó là lời cảnh tỉnh sâu xa đối với Đảng Cộng sản cầm quyền, đối với mỗi đảng viên cộng sản, nhất là đảng viên cộng sản có chức, có quyền, giữ các vị trí then chốt trong bộ máy nhà nước.

    Tóm lại, theo Hồ Chí Minh, xây dựng, chỉnh đốn Đảng mang tính quy luật và là nhu cầu tồn tại, phát triển của bản thân Đảng.

     Chỉnh đốn và đổi mới Đảng có tác dụng và ý nghĩa vô  cùng to lớn nhằm làm cho Đảng thực sự trong sạch, vững vàng về chính trị, tư tưởng và tổ chức; làm cho đội ngũ cán bộ, đảng viên không ngừng nâng cao phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của nhiệm vụ cách mạng.

     Chỉnh đốn và đổi mới Đảng sẽ làm cho Đảng trở thành một khối thống nhất về nhận thức và tư tưởng, làm cơ sở cho sự thống nhất về hành động, đủ sức lái con thuyền cách mạng Việt Nam vượt qua khó khăn thử thách tiến về phía trước.

2. Nội dung công tác xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam

a) Xây dựng Đảng về tư tưởng, lý luận

     - Để đạt mục tiêu cách mạng, Hồ Chí Minh chỉ rõ: phải dựa vào lý luận cách mạng và khoa học của chủ  nghĩa Mác - Lênin.

     - Theo Người, chủ  nghĩa Mác - Lênin trở thành "cốt", trở thành nền tảng tư tưởng và kim chỉ  nam cho mọi hành động của Đảng Cộng sản Việt Nam.

     - Trong việc tiếp nhận và vận dụng chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh đã lưu ý những điểm sau đây:

     Một là, việc học tập, nghiên cứu, tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin phải luôn phù hợp với từng đối tượng.

     Hai là, việc vận dụng chủ nghĩa Mác - Lênin phải luôn luôn phù hợp với từng hoàn cảnh.

     Ba là, trong quá trình hoạt động, Đảng ta chú ý học tập, kế  thừa những kinh nghiệm tốt của các đảng cộng sản khác, đồng thời Đảng ta phải tổng kết kinh nghiệm của mình để bổ sung chủ nghĩa Mác - Lênin.

     Bốn là, Đảng ta phải tăng cường đấu tranh để bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin.

 b) Xây dựng Đảng về chính trị

     - Tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc xây dựng Đảng về chính trị có nhiều nội dung, bao gồm:

+ Xây dựng đường lối chính trị

+ Bảo vệ chính trị

+ Nâng cao bản lĩnh chính trị

+ Xây dựng và thực hiện nghị quyết

+ Xây dựng và phát triển hệ tư tưởng chính trị

+ Củng cố lập trường chính trị

   Trong đó, theo Hồ Chí  Minh, đường lối chính trị là một vấn đề cốt tử trong sự tồn tại và phát triển của Đảng. Vì vậy xây dựng đường lối chính trị trở thành một trong những vấn đề cực kỳ quan trọng trong xây dựng Đảng ta. Đảng muốn xây dựng đường lối chính trị đúng đắn cần phải coi trọng những vấn đề:

    + Đường lối chính trị  phải dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin.

    + Vận dụng nó vào hoàn cảnh cụ thể của nước ta trong từng thời kỳ. 

    + Trong xây dựng đường lối chính trị, phải học tập kinh nghiệm của các  đảng cộng sản anh em, nhưng cũng phải tính đến những điều kiện cụ thể của đất nước và của thời đại trong từng giai đoạn hoặc cả thời kỳ dài.

    + Để có đường lối đúng, Đảng phải thực sự là đội tiên phong dũng cảm, là bộ tham mưu sáng suốt của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và của cả dân tộc.

    Hồ Chí Minh lưu  ý cần phải giáo dục đường lối,chính sách của Đảng, thông tin thời sự cho cán bộ, đảng viên để họ luôn luôn kiên định lập trường, giữ vững bản lĩnh chính trị trong mọi hoàn cảnh. Đồng thời, Người cũng cảnh báo nguy cơ sai lầm về đường lối chính trị gây hậu quả nghiêm trọng đối với vận mệnh của Tổ quốc, sinh mệnh chính trị của hàng triệu đảng viên cũng như hàng triệu nhân dân lao động.

c) Xây dựng Đảng về tổ chức, bộ máy, công tác cán bộ

    - Hệ thống tổ chức của Đảng:

    + Hồ Chí Minh khẳng định sức mạnh của Đảng bắt nguồn từ  tổ chức, một tổ chức tiên phong chiến đấu của giai cấp công nhân.

    + Hệ thống tổ chức của Đảng từ Trung ương đến cơ sở  phải thật chặt chẽ, có tính kỷ luật cao. Sức mạnh các tổ chức liên quan chặt chẽ với nhau, mỗi cấp độ tổ chức có chức năng, nhiệm vụ riêng.

    + Trong hệ thống tổ chức Đảng, Hồ Chí Minh rất coi trọng vai trò của chi bộ. Bởi chi bộ là tổ chức hạt nhân, quyết định chất lượng lãnh đạo của Đảng, là môi trường tu dưỡng, rèn luyện và cũng là nơi giám sát đảng viên, chi bộ có vai trò quan trọng trong việc gắn kết giữa Đảng với quần chúng nhân dân.

    - Các nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng:

    + Tập trung dân chủ

     Đây là nguyên tắc cơ bản trong xây dựng Đảng

     Giữa "tập trung" và "dân chủ" có mối quan hệ khăng khít với nhau, đó là hai vế của một nguyên tắc. Hồ Chí Minh viết về mối quan hệ đó như sau: Tập trung trên nền tảng dân chủ, dân chủ dưới sự lãnh đạo của tập trung.

    + Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách

       Hồ Chí Minh giải thích về tập thể lãnh đạo như sau: “Vì sao cần phải có tập thể lãnh đạo”?

     Vì một người dù  khôn ngoan tài giỏi mấy, dù nhiều kinh nghiệm đến đâu, cũng chỉ trông thấy, chỉ xem thấy một hoặc nhiều mặt của một vấn đề, không thể trông thấy và xem tất cả mọi mặt của một vấn đề.

     Vì vậy, cần phải có nhiều người. Nhiều người thì nhiều kinh nghiệm. Người thì thấy rõ mặt này, người thì trông thấy rõ mặt khác của vấn đề đó.

     Góp kinh nghiệm và  sự xem xét của nhiều người, thì vấn đề  đó được thấy rõ khắp mọi mặt. Mà có  thấy rõ khắp mọi mặt, thì vấn đề  ấy mới được giải quyết chu đáo, khỏi sai lầm".

     Cá nhân phụ trách, Hồ Chí Minh cho rằng: "Việc gì đã được đông người bàn bạc kỹ lưỡng rồi, kế hoạch định rõ ràng rồi, thì cần giao cho một người hoặc một nhóm ít người phụ trách theo kế hoạch đó mà thi hành. Như thế mới có chuyên trách, công việc mới chạy.

     Nếu không có cá  nhân phụ trách thì sẽ sinh ra cái tệ người này uỷ cho người kia, người kia uỷ cho người nọ, kết quả là không ai thi hành. Như thế thì việc gì cũng không xong".

     Đối với việc thực hiện nguyên tắc này trong công tác xây dựng Đảng, phải chú ý khắc phục tệ độc đoán chuyên quyền, đồng thời lại chống lại cả tình trạng dựa dẫm tập thể, không dám quyết đoán, không dám chịu trách nhiệm.

    + Tự phê bình và phê bình

    Mục đích của tự  phê bình và phê bình để làm cho phần tốt trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân, làm cho mỗi tổ chức tốt lên, phần xấu bị mất dần đi, tức là nói tới chân, thiện, mỹ.

    Thái độ, phương pháp tự phê bình và phê bình được Hồ  Chí Minh nêu rõ ở những điểm như: phải tiến hành thường xuyên như người ta rửa mặt hằng ngày; phải thẳng thắn, chân thành, trung thực, không nể nang, không giấu giếm và cũng không thêm, không bớt khuyết điểm; phải có cái tâm trong sáng, cái đầu tỉnh táo, phải có tình đồng chí thương yêu.

    + Kỷ luật nghiêm minh, tự giác

    Vị trí của nguyên tắc kỷ luật nghiêm minh, tự giác là sức mạnh của một tổ chức cộng sản, và của mỗi đảng viên.

    Tính nghiêm minh của kỷ  luật Đảng đòi hỏi tất cả mọi tổ chức  đảng, tất cả mọi đảng viên đều bình đẳng trước Điều lệ Đảng, trước pháp luật của Nhà nước, trước mọi quyết định của Đảng.

    Tính nghiêm minh, tự  giác đòi hỏi ở đảng viên phải gương mẫu trong cuộc sống, công tác.

    + Đoàn kết thống nhất trong Đảng

    Sự đoàn kết thống nhất của Đảng phải dựa trên cơ sở lý  luận của Đảng là chủ nghĩa Mác - Lênin; cương lĩnh, điều lệ Đảng; đường lối, quan điểm của Đảng; nghị quyết của tổ chức đảng các cấp.

     Đồng thời, muốn đoàn kết thống nhất trong Đảng, phải thực hành dân chủ rộng rãi ở trong Đảng, thường xuyên tự phê bình và phê bình, thường xuyên tu dưỡng đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân và các tiêu cực khác, phải "sống với nhau có tình, có nghĩa".

     Có đoàn kết tốt thì mới tạo ra cơ sở vững chắc để thống nhất ý chí và hành động.

     - Cán bộ, công tác cán bộ của Đảng

Hồ Chí Minh nhận rõ vị trí, vai trò của cán bộ trong sự  nghiệp cách mạng: Cán bộ là cái dây chuyền của bộ máy, là mắt khâu trung gian nối liền Đảng, Nhà nước với nhân dân.

     Muôn việc thành công hay thất bại là do cán bộ tốt hay kém. Người cán bộ phải có đủ đức và tài, phẩm chất và năng lực, trong đó, đức, phẩm chất là gốc.

    Hồ Chí Minh cho rằng, công tác cán bộ là công tác gốc của Đảng. Nội dung của nó bao gồm các khâu có quan hệ chặt chẽ với nhau: tuyển chọn cán bộ, đào tạo, huấn luyện, bồi dưỡng cán bộ; đánh giá đúng cán bộ; tuyển dụng, sắp xếp, bố trí cán bộ; thực hiện các chính sách đối với cán bộ.

 d) Xây dựng Đảng về đạo đức

     Hồ Chí Minh khẳng định: Một Đảng chân chính cách mạng phải có đạo đức. Đạo đức tạo nên uy tín, sức mạnh của Đảng, giúp Đảng đủ tư cách lãnh đạo, hướng dẫn quần chúng nhân dân.

     Xét về thực chất, đạo đức của Đảng ta là đạo đức mới, đạo đức cách mạng.

      Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí  công vô tư.

      Giáo dục đạo đức cách mạng là một nội dung quan trọng trong việc tu dưỡng, rèn luyện của cán bộ, đảng viên. Nó gắn chặt với cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân dưới mọi hình thức nhằm làm cho Đảng luôn luôn trong sạch.